یکی از اصول اعتقادی شیعه در کنار امر به معروف و نهی از منکر و تبری و تولی، جهاد می‌باشد. واژه‌ای که در عین تقدس بر جد و جهد و کوشش فراوان تأکید دارد. در یکی از عبارات زیارت جامعه کبیره خطاب به ائمه هدی می‌خوانیم «وجاهدتم فی الله حق جهاده» و همه توان خود را راه خدا، آن گونه که شایسته است، به کار گرفتید. این بخش از زیارت که خود برگرفته از آموزه‌های قرآنی و مستند به آیه شریفه «وجاهدوا فی اللّه حق جهاده»[1] است، جهاد را یکی از خصوصیات برجسته امامان معصوم (علیهم‌السلام) معرفی می‌کند. برخی در تفسیر واژه «جهاد» معنای قتال و جنگ را موردنظر داشته اند، اما اکثر مفسران اسلامی «جهاد» را در اینجا صرفاً به معنی مبارزه با دشمنان نگرفته اند، بلکه همان گونه که از مفهوم لغوی آن استفاده می‌شود به معنی هرگونه جهد و کوشش در راه خدا وتلاش برای انجام نیکی‌ها، و مبارزه با هوس‌های سرکش (جهاد اکبر) و پیکار با دشمنان ظالم و ستمگر(جهاد اصغر) دانسته‌اند. مرحوم طبرسی در مجمع البیان از اکثر مفسران چنین نقل می‌کند که منظور از «حق جهاد» خلوص نیت وانجام دادن اعمال برای خداست. [2]
بر این اساس می‌توان گفت فلسفه اصلی جهاد، پرورش انسان‌های مؤمن و تربیت عباد صالح خداوند است هدف والایی که همه ائمه هدی(علیهم السلام) با جد و جهد بسیار در پی آن بوده‌اند. گاه ضرورت داشته تا همچون امام سجاد(علیه‌السلام) به جهاد در مقام دعا و نیایش بپردازند و گاه همچون امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) جهاد علمی را سر رشته کار خویش دانسته و با پرپایی کرسی‌های علمی به امر جهاد اهتمام می‌ورزند و گاه همچون امام رضا (علیه‌السلام) با مبارزات و مناظرات علمی و در مقام ولیعهدی با گفتار و رفتار خویش منشور حکومت داری را ترویج می‌نمایند.
درجه بالای جهاد که قتال با دشمنان دین می‌باشد در زمان پیامبر با غزوه‌های مختلف و در زمان امام علی علیه‌السلام با جنگ‌هایی که با مارقین و ناکثین و خوارج داشتند دنبال شد و در زمان امام حسین(علیه‌السلام) در عالی‌ترین مراتب که همانا ایثار جان می‌باشد دنبال گردید.
بی شک ائمه طاهرین(علیهم السلام) جهاد را هیچ گاه از دستور کار خود خارج نداشته‌اند و هدایت مردم به سمت خداوند را ولو یک نفر از یاد نبرده‌اند. در روز عاشورا نیز که دشمن شمشیر بر امام حسین(علیه‌السلام) می‌کشد باز هم امام تربیت و هدایت افرد را ازیاد نمی‌برد تا اگر شده حتی یک نفر را هدایت کند. جهاد علاوه بر آنکه فصل مشترک همه ائمه اطهار(علیهم‌السلام) می‌باشد امری است که همواره استمرار داشته و همه رهروان آن حضرات بزرگوار نیز باید خود را ملزم به ادای این فریضه الهی بدانند.
فریضه جهاد هم در گفتار و هم در عمل در عصر غیبت نیز ادامه دارد. مصداق عملی جهاد، در شرایط حاضر تلاش مدافعان حرم برای قتال با دشمنان دین است اما هر تلاشی از سوی هر فردی از افراد اجتماع برای تربیت انسان‌های مؤمن نیز مصداق جهاد می‌باشد چراکه به فرموده پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) «اِنَّ المُؤمن مُجاهدٌ بِسَیفِه و لِسانِه».[3] همانا مؤمن با شمشیر و زبان خود جهاد می‏کند.
پی نوشت‌ها:
1- قرآن کریم،سوره حج، آیه 78
2- مکارم شیرازی، تفسیر نورج14، ص181
3- تفسیر نور الثقلین، ج 4، ص 70.